1) ‘Interdisciplinariteit’: méér dan een buzzword

“Levenslang leren bij PUC - KU Leuven Continue. Dat is boven jezelf uitstijgen. Dat is groeien met je ene been in de academische wereld, met het andere stevig in de steeds veranderende maatschappij. En dat met een 360°-blik over uiteenlopende disciplines heen.” 

We streven naar interdisciplinariteit, maar wat betekent dat eigenlijk? En waarom is het zo belangrijk in de wereld van levenslang leren? In deze blog duiken we dieper in deze vragen en doen we uit de doeken hoe wij er bij PUC - KU Leuven Continue voor zorgen dat we de traditionele aanpak overstijgen.

Maar eerst: een definitie!

Met de traditionele aanpak bedoelen we een focus op één vakgebied, maar wij gaan verder. Interdisciplinariteit bij ons is een continuüm, van mono tot multi en uiteindelijk naar inter. Wanneer we standpunten uit verschillende disciplines beschouwen, zonder interactie, dan spreken we van 'multidisciplinair'. Het echte interdisciplinaire werk begint wanneer we niet slechts standpunten uit diverse disciplines naast elkaar laten bestaan, maar ze samenbrengen, laten interageren, en integreren.

[bron: https://www.kuleuven.be/onderwijs/intranet/opl/blauwdruk-opleidingsplan/aan-de-slag/profiel-visie/interdisciplinariteit/situering - Davies, M., & Devlin, M. T. (2007). Interdisciplinary higher education: Implications for teaching and learning (p. 81). Melbourne: Centre for the Study of Higher Education.]

Onze wereld is complex geworden

Maar waarom streven wij naar zo’n ‘blend' van disciplines?

Wel, onze postuniversitaire programma’s richten zich op professionals in de praktijk. In dat werkveld worden ze (steeds vaker) geconfronteerd met complexe vraagstukken. Of het nu een HR-manager is die ziekteverzuim wil verminderen of een KMO-eigenaar die zijn bedrijf wil beschermen tegen cyberaanvallen. Zo’n uitdagingen vragen om oplossingen die verschillende vakgebieden overspannen.

Daarom is interdisciplinaire kennisopbouw – én de praktische toepassing ervan – bij ons een essentieel streven, zodat deelnemers meer holistische oplossingen kunnen ontwikkelen én toepassen (systeemdenken én -doen!).

2) Interdisciplinariteit in de praktijk: zo doen wij dat!

Tot zover de theoretische onderbouwing. Hoe vertaalt dit streven naar 'interdisciplinariteit' zich nu concreet in de praktijk? Met andere woorden, hoe slagen wij erin om verschillende perspectieven daadwerkelijk te integreren in onze opleidingen? Er zijn drie cruciale factoren: onze organisatiestructuur (2.1), onze keuze van docenten en deelnemers (2.2), en onze didactische principes (2.3).

‘Behind the scenes’

Laten we beginnen met een blik op onze interne werking.

• Over de (facultaire) muren heen

We durven onszelf als een buitenbeentje beschouwen. 

Aan KU Leuven (en evengoed aan andere hoger onderwijsinstellingen) wordt het onderwijs als vanouds georganiseerd in faculteiten. Bachelor- en masterstudenten kiezen een specifieke studierichting, zoals elektromechanica of communicatiewetenschappen, en die valt onder een bepaalde faculteit, zoals de faculteit Industriële Ingenieurswetenschappen of Sociale Wetenschappen. In deze 'initiële' trajecten ligt de focus doorgaans op het bieden van een stevige basis in de gekozen studierichting, waarbij interdisciplinaire verbanden eerder op een meer fundamenteel niveau worden verkend.

Als PUC - KU Leuven Continue vallen wij buiten deze facultaire werking. Ons unieke karakter als een apart, ‘overkoepelend’ centrum stelt ons in staat om gemakkelijker verder te kijken dan de basisprincipes en over de muren heen. Er is dus geen één op één relatie tussen onze dienst en een faculteit. Of nog anders verwoord: er is geen directe link tussen de initiële - facultair ingebedde - opleidingen aan KU Leuven en ons opleidingsaanbod.

• Team van bruggenbouwers

‘For the sake of clarity’ is ons opleidingsaanbod wel gegroepeerd in bepaalde domeinen en subdomeinen, zoals Talen & Taalkunde of IT & Digitale Transformatie, maar we omarmen de kruisbestuiving tussen deze domeinen. Een team van programmacoördinatoren zorgt voor deze kruisbestuiving (hierin ondersteund door administratieve medewerkers).

Binnen elk domein werken we met één of meerdere programmacoördinatoren, en omgekeerd geldt ook: de meeste programmacoördinatoren zijn actief op meerdere domeinen. Elke programmacoördinator ontwikkelt uiteraard de nodige domeinkennis en bouwt een netwerk op binnen zijn/haar specifieke domein(en).

Tegelijkertijd is er een sterke onderlinge wisselwerking, waardoor we in staat zijn om domeinoverstijgend te werken. Ons portfolio komt ook tot stand in groep, en portfolio-management is dus een gezamenlijke inspanning.

Mix van docenten en deelnemers

Als bruggenbouwers brengen we docenten uit verschillende faculteiten samen, vaak topexperten in hun vakgebied. Daarnaast doen we niet alleen een beroep op academische docenten, maar betrekken we ook graag professionals uit de praktijk als gastdocenten. Zij brengen testimonials en use cases die vaak niet in een vast 'hokje' - of enige discipline - te plaatsen zijn.

We stimuleren niet alleen langs de docentenzijde, maar ook aan de zijde van de deelnemers, deze diversiteit. Dit realiseren we door te focussen op een open opleidingsaanbod, in tegenstelling tot in-house opleidingen. Bij ons zijn je medestudenten geen collega’s, maar zit je samen met peers uit verschillende bedrijven en sectoren, met diverse achtergronden.

[Actoren die de bron zijn van interdisciplinariteit: docenten enerzijds, en studenten anderzijds. Links is de studentengroep heterogeen; rechts de docentengroep; bij ons zijn beide groepen heterogeen]

Werkvormen doen het werken!

Nu, het samenbrengen van een heterogene bende van zowel docenten als deelnemers is op zichzelf niet voldoende om van een 'multidisciplinaire' naar een 'interdisciplinaire' aanpak te evolueren. Zoals eerder aangegeven, vereist dit interactie tussen de verschillende invalshoeken en de integratie van disciplines.

Hoe faciliteren wij dat? Door activerende werkvormen gericht op samenwerking. Denk aan projectwerk, maar ook aan panelgesprekken en debatten. Dat hierbij soms pittige – interprofessionele - discussies ontstaan, kunnen we niet uitsluiten 😉.

Tot slot: enkele good practices

Tot slot delen we graag nog enkele voorbeelden van opleidingen die het snijvlak tussen verschillende disciplines integreren.

• Duurzame vastgoedontwikkeling

Zo vertrekt het postgraduaat 'Mens- en Milieuvriendelijk Wonen en Bouwen' van de - complexe - uitdaging van duurzame vastgoedontwikkeling. Naast bouwtechnische en ecologische komen ook sociale en economische topics aan bod. Deelnemers uit zowel het commerciële veld als de non-profitsector en docenten van zowel de faculteit Architectuur als Industriële Ingenieurswetenschappen werken samen tijdens design thinking workshops en integratie-oefeningen.

• To ChatGPT or not?

Naast duurzaamheid is AI nog zo’n transversaal domein waar we sterk op inzetten en waar we graag ‘beyond borders’ gaan en dus interdisciplinair te werk gaan. Om er één ‘AI’-opleiding uit te lichten: het thema van de meest recente Data-Date (i.s.m. VAIA) was AI in ons onderwijs: wat kan chatGPT wel en wat kan het niet? Hoe kunnen we een toekomst met ChatGPT op een educatieve manier vormgeven? Welke strategieën kunnen leerkrachten hanteren? Rond dit hot topic lieten we verschillende sprekers (een AI-expert, een leerkracht, een scholier) aan het woord. Ook het publiek kon vragen stellen en bijdragen aan het debat.

• Integrale Productontwikkeling 5.0

De opleiding 'Integrale Productontwikkeling 5.0' vertrekt vanuit een technologische insteek en vereist technische voorkennis, maar er is ook de expliciete integratie van bedrijfskundige en economische inhouden die worden toegepast op technische productkennis. Zo worden de deelnemers tijdens het traject uitgedaagd om een pitch te geven voor een 'jury' van managementprofessoren en businessexperts. Ook de evaluatievorm is doordacht gekozen, zonder klassieke examens per module, maar met een paper en presentatie over een zelfgekozen, real-life case.

Eén van de deelnemers verwoordde het - bijna poëtisch - mooi als volgt:

“Tijdens deze opleiding worden we vanuit verschillende kanten en op verschillende manieren getriggerd en uitgedaagd. De verschillende ‘dots’ van mijn innovatief product zijn nu duidelijk, én deze opleiding stimuleert me tot ‘connecting the dots’."

Wie weet biedt één van deze programma’s (of een andere opleiding in ons uitgebreide aanbod) ook wel een antwoord op een complexe uitdaging die jij momenteel ervaart.

 - Jorie Soltic, programmacoördinator bij PUC - KU Leuven Continue