Vraaggestuurd of toekomstgericht? Hoe PUC - KU Leuven Continue de kloof tussen onderwijs en arbeidsmarkt overbrugt

De mismatch tussen onderwijs en arbeidsmarkt wordt steeds duidelijker. Maar liefst 82% van de werkgevers vindt dat jongeren niet voldoende voorbereid zijn. Volgens een recent rapport van het VBO voelt ook bijna de helft van de jongeren dit zo aan. Deze kloof groeit nog verder als gevolg van snelle technologische en maatschappelijke veranderingen, zoals digitalisering en klimaattransities.

Marktgestuurd onderwijs

De oplossing? Een meer vraaggestuurd onderwijs dat de noden van de (arbeids)markt centraal stelt. Volgens Agoria’s verkiezingsmemorandum van 2024 moeten onderwijsinstellingen nauwer aansluiten bij de competentiebehoeften van bedrijven. Tegelijk erkennen ook bedrijven dat er ruimte moet blijven voor bredere - algemene en persoonlijke - vorming. Onderwijs en bedrijfsleven volgen immers verschillende logica’s en zijn niet volledig verenigbaar.

Het is dus onrealistisch om te verwachten dat onderwijs volledig kan inspelen op specifieke competenties (cf. ook het VBO-rapport). Dit geldt in het bijzonder voor het initiële onderwijs. Voor het hoger onderwijs klinkt de roep naar een meer vraaggestuurde aanpak al luider (cf. Dirk Van Damme), en voor Levenslang Leren (binnen het hoger onderwijs) zelfs nog luider. Zo ziet de Vlaamse Onderwijsraad expliciet kansen in een meer vraaggestuurd aanbod Levenslang Leren:

“Naast het aanbod-gestuurd werken (d.w.z. een aanbod voorzien los van concrete vragen) ziet de Vlor kansen in een vraag-gestuurd aanbod levenslang leren in hoger onderwijs. Voornamelijk het aanbod permanente vorming biedt mogelijkheden tot vraag-gestuurd werken. Om zicht te krijgen op deze vragen en maatschappelijke noden moet er worden samengewerkt met personen uit de afzetmarkt waar lerenden worden tewerkgesteld.”

Ja, maar….

De vraag naar meer vraaggerichtheid in Levenslang Leren is legitiem, maar brengt ook risico’s met zich mee. Vooral ingegeven door de huidige arbeidsmarktkrapte wordt ‘vraaggericht’ nu soms beperkt opgevat als het inspelen op de directe noden van bedrijven. Zo wil de nieuwe Vlaamse regering in haar regeerakkoord de focus binnen het Vlaams Opleidingsverlof (VOV) verschuiven naar knelpuntberoepen.

Bij een te enge focus op de onmiddellijke behoeften van de arbeidsmarkt riskeren opleidingen snel ingehaald te worden door de realiteit. Wat vandaag een knelpuntberoep is, kan morgen al verouderd zijn. Denk bijvoorbeeld aan beroepen als uitvoerend boekhouder of fruitteeltmedewerker, die nu nog in de top 10 van de VDAB-knelpuntberoepenlijst (2024) staan. En wie had drie jaar geleden kunnen voorspellen dat een opleiding in programmeren minder relevant zou worden door de opkomst van GenAI?

Daarnaast zorgt een te eenzijdige focus op de vraag ervoor dat deze vooral beroepsgericht ingevuld wordt, terwijl we juist breder moeten opleiden, met competenties die niet alleen de arbeidsmarkt dienen, maar ook de maatschappij als geheel.

De kijk van PUC - KU Leuven Continue: balans zoeken tussen markt- en toekomstgericht

Bij PUC – KU Leuven Continue kijken we graag verder – onze tagline is niet voor niets ‘Kijk verder, stel scherper’ – en kiezen we bewust voor een  brede invulling aan vraaggestuurdheid. Onze aanpak is geen kant-en-klaar antwoord op de noden van vandaag, geen ‘plug-and-play’-model.

Bij de ontwikkeling van onze opleidingen werken we met thematische adviesgroepen, waarin academici uit diverse disciplines samenkomen en samenwerken met praktijkprofessionals uit verschillende sectoren. Dit proces van cocreatieve samenwerking zorgt ervoor dat de link wordt gelegd tussen de marktbehoeften van vandaag en het state-of-the-art onderzoek. We reageren niet alleen op de directe en actuele vragen van bedrijven, maar anticiperen ook op toekomstige maatschappelijke uitdagingen. Opleidingen die vooruitkijken, verdienen dus evenzeer een plek in ons opleidingsaanbod.

Hoe vertaalt dit zich concreet in ons opleidingsaanbod? Laat ons kijken naar enkele opleidingen die inspelen op zowel actuele noden als langetermijnontwikkelingen.

• Binnen ons duurzaamheidsportfolio bieden we een masterclass Duurzaamheidsrapportering aan, gericht op de implementatie van de Europese Dit is een typisch voorbeeld van de ‘instant’ behoeften die ontstaan door nieuwe wetgevende updates.
• Onze opleiding Battery Systems behandelt de recente Europese Battery Regulation, maar integreert ook kennisopbouw over hoe het bredere innovatief ecosysteem en de bredere energietransitie er in het komende decennium zou kunnen uitzien. Daarin komen ook ‘emerging’ technologieën zoals waterstof aan bod.
• Onze opleiding Cyberresilience speelt dan weer in op actuele regelgeving (met modules over de implementatie van GDPR en NIS2), én bevat tevens een toekomstgerichte module over post-quantum cryptografie. Hoewel quantumcomputers nog geen directe dreiging vormen, bereiden we onze deelnemers voor op deze mogelijke revolutie in cybersecurity…
• Ook binnen het domein Personeel & Organisatie worden actuele vraagstukken steeds met de blik op de lange termijn benaderd. De vraag ‘Hoe krijgen we onze verzuimcijfers naar beneden?’ wordt in de opleiding ‘Van afwezige naar betrokken medewerkers’ beantwoord met een aanpak die een gezonde en productieve werkomgeving vooropstelt. We brengen hiervoor verschillende wetenschappelijke disciplines én praktijkdeskundigen samen.

Levenslang Leren is voor ons dus meer dan een middel voor arbeidsmarktbeleid. Daarom ook dat je in ons aanbod heel wat opleidingen gericht op persoonlijke ontwikkeling vindt. Die sluiten dan weer perfect aan bij ons transformatieve LLL-paradigma.

Jorie Soltic, programmacoördinator PUC - KU Leuven Continue