“Er is een boek voor iedereen”

Een literair salon: wat moeten we daaronder verstaan?

Pieter Verstraeten: “Het woord ‘salon’ impliceert een ongedwongen sfeer, met ruimte voor interactie en dialoog. Dat wordt vooral zo in het tweede deel. In het eerste deel bied ik een overzicht, vertrekkende vanuit praktische overwegingen van een lezer: wat kies ik uit het grote aanbod in de boekhandel? Er zijn enorm veel nieuwe auteurs en nieuwe titels en als lezer is het moeilijk je weg daarin te vinden. Dus wil ik een panorama schetsen van de huidige genres en tendensen. Zo breekt de internationale klimaatfictie in Vlaanderen en Nederland door, maar tegelijk beleven ook klassieke genres als de historische roman en de streekliteratuur een revival. Literaire thrillers bijvoorbeeld omarmen vaak meer dan vroeger het regionale, zoals blijkt uit het recente fenomeen van de Waddenthrillers. Dergelijke ontwikkelingen zeggen veel over wat de literatuur vandaag is.”

“Het is niet mijn bedoeling om de deelnemers de ene na de andere auteursnaam mee te geven. Wel moeten ze naar buiten stappen met een beter overzicht over het boekenaanbod en met het idee dat ze uit dat aanbod zelf keuzes kunnen maken. Want op de vraag welke auteur je moét lezen, bestaat geen eenduidig antwoord. De vraag is: wát lees je graag? Het is een cliché, maar eigenlijk bestaat er voor iedereen een boek, óók voor zij die om een of andere reden niét lezen. De grote moeilijkheid is toegankelijkheid: hoe ga je uit die enorme stapels dat ene boek kiezen dat voor jou geschikt is? Het antwoord daarop hoop ik de deelnemer mee te geven.”

“In het tweede deel duiken we samen in ‘Nirwana’ van Tommy Wieringa, een omvangrijke maar goed leesbare roman uit 2023. Je kan het zo gek niet bedenken of de tendensen uit de huidige Nederlandse literatuur komen er op bijna miraculeuze wijze in samen. In de mate van het mogelijke moeten de deelnemers het boek op voorhand gelezen hebben. Alleen zo heb je iets aan het programma en wordt het écht een literair salon waarin we leeservaringen uitwisselen en in interactie treden.”

Kan je de sessies ook los van mekaar volgen?

“Dat kan zeker. Maar de tweede sessie vormt een echo van de eerste, en samen bieden ze echt een meerwaarde.”

Je verwijst naar de tendensen in de Nederlandse literatuur. Er blijft dus heel wat bewegen?

“Er wordt vaak verwezen naar de dood van de literatuur. Ik zie die dood niet! Natuurlijk zijn er een aantal bedreigingen. Hoe verhoudt de Nederlandse literatuur zich bijvoorbeeld tot wat er internationaal gebeurt en hoe gaan Nederlandse auteurs daarmee om? Veel van de boeken in de boekhandels zijn vertalingen en veel jonge mensen lezen boeken in het Engels. Zo ontstaat het fenomeen van auteurs die in het Nederlands schrijven maar willen aanknopen bij internationale thema’s. Tegelijk zie je de omgekeerde beweging. Daarin past de revival van de streekliteratuur: je kan maar echt internationaal zijn door heel erg lokaal te zijn. Dat zie je ook in tv-series en verklaart de populariteit van West-Vlaamse series als Chantal. In de literatuur zie je dezelfde spanning: internationaal schrijven, maar het lokale cultiveren.”

PUC – KU Leuven Continue heeft een uitgebreid opleidingsaanbod voor professionals, maar we organiseren ook verschillende lezingen en programma’s in domeinen als kunst, cultuur en geschiedenis. Welke plaats kan literatuur hebben binnen levenslang leren?

“Laten we vooral niet onderschatten hoe belangrijk cultuur – in de ruime zin – is in onze maatschappij. Ik heb het niet over welke high brow tijdschriften je leest of welke unieke tentoonstellingen je bezoekt. De manier waarop we leven én ons leven invullen wordt heel erg bepaald door en komt tot uiting in cultuur in de meest ruime zin. Van playlists op Spotify tot welke romans je leest en hoe je die aan anderen aanraadt.”

“We durven de kracht van literatuur en lezen weleens te onderschatten. Zelf ontdekte ik literatuur rond mijn 16^e, veel anders was er toen niet dan boeken lezen en gefascineerd te geraken door andere werelden in de literatuur. Vandaag zijn er zoveel manieren om cultuur te consumeren. Waarom zou je dan nog lezen? Terwijl ik heel erg geloof in de rol die literatuur kan spelen in inzicht krijgen in jezelf én in de wereld. Literatuur kan perspectieven en interpretaties bieden in de kakafonie van geluiden en informatie die ons via honderden verschillende kanalen bereikt. Bovendien is niets zo interessant als de dynamiek die ontstaat door met een paar mensen te discussiëren over een roman, hoe zij die roman lezen en op zichzelf en op de wereld betrekken. ‘Nirwana’ is daarvoor zeer geschikt. Het gaat over wie ík ben in deze tijd en meer nog: over wat de problemen zijn van deze tijd, zonder daar een eenduidig antwoord op te bieden. Ook dat is literatuur: niet kant en klaar.”

Wat is het meest vernieuwende dat jij recent las?

“Dat is moeilijk te zeggen. Wat betekent vernieuwend eigenlijk? Ik ga wel graag op zoek naar stemmen die op een of andere manier afwijken van de rest, die een eigen toon hebben. Zoals de recent overleden A.L. Snijders bijvoorbeeld. Hij is veel te weinig bekend in Vlaanderen, al schreef hij ook columns voor De Standaard. Hij wordt gezien als de uitvinder van het ‘zkv’, of zeer korte verhaal. De postuum verschenen bundel ‘Oh the world, Ah the world’ biedt een mooie introductie tot zijn werk: korte observaties van het dagelijkse leven in één à twee pagina’s, die tegelijk herkenbaar zijn, maar ook bevreemden en doen nadenken. De korte vorm is ook ideale vakantielectuur: je kunt op eigen tempo wat lezen, wat nadenken en dagdromen, en het boek later opnieuw ter hand nemen.”

Voor wie is dit literaire salon vooral bedoeld?

“Voor verschillende groepen van geïnteresseerden. Mensen die lang geleden een opleiding taal- en letterkunde volgden en wel eens willen weten hoe het er vandaag in de literatuur aan toe gaat, leraren die nieuwe ideeën willen opdoen, professionals die niet noodzakelijk bezig zijn met literatuur, maar wel cultureel geïnteresseerd zijn en willen weten hoe patronen in cultuur zich vandaag ontwikkelen, veellezers en mensen die graag lezen, maar daar in de praktijk niet altijd toe komen. Kortom: het literaire salon is er voor iedereen met een interesse in literatuur en cultuur. Er is geen specifieke voorkennis nodig. Je kunt het zien als een toeristische trip naar de wereld van de hedendaagse literatuur: voor sommigen is het een herontdekken van plekken waar ze eerder waren, voor anderen een eerste aangename kennismaking.”