Waarom we kiezen voor een transformatieve kijk op Levenslang Leren

18/09/2024

Levenslang leren (LLL) is vandaag een begrip dat je overal tegenkomt, zowel in Vlaanderen als in Europa. Maar wat betekent het écht, en waarom is het zo belangrijk? In deze blog nemen we je mee door de belangrijkste visies op levenslang leren en ontdek je hoe PUC - KU Leuven Continue dit in het opleidingsaanbod concreet vormgeeft. Klaar om te ontdekken hoe je jezelf steeds opnieuw kunt uitdagen en overstijgen?

‘Levenslang Leren’ (LLL) staat prominent op de beleidsagenda’s, zowel in Vlaanderen als in Europa. Het vormt ook de kern van onze missie bij PUC – KU Leuven Continue:

“Levenslang leren bij PUC - KU Leuven Continue. Dat is boven jezelf uitstijgen. Dat is groeien met je ene been in de academische wereld, met het andere stevig in de steeds veranderende maatschappij. En dat met een 360°-blik over uiteenlopende disciplines heen.”

Levenslang Leren, een geladen concept

Ondanks de alomtegenwoordigheid in beleidsdocumenten is het belangrijk te beseffen dat LLL geen neutraal concept is. De betekenis ervan hangt samen met specifieke waarden en verwachtingen die in de loop van de tijd geëvolueerd zijn. In deze blog geven we een overzicht van de belangrijkste discours of ‘paradigma’s’ van Levenslang Leren en positioneren we PUC – KU Leuven Continue binnen het transformatieve paradigma. Tot slot tonen we via voorbeelden hoe dit paradigma vorm krijgt in ons opleidingsaanbod.

In de literatuur vinden we traditioneel drie benaderingen van Levenslang Leren die elkaar deels chronologisch opvolgen maar ook overlappen (cf. Atchoarena 2021, Elfert & Rubenson 2022, Mikelatou & Arvanitis 2018).

  • Humanistisch ideaal: Levenlang Leren en emancipatie

In de jaren 60 en 70 begon LLL steeds vaker een centrale rol te spelen in beleidsdocumenten en groeide het uit tot een belangrijke pijler binnen het (Europese) beleid. De focus lag op persoonlijke ontwikkeling en democratische doelen, vanuit een emancipatorische visie op onderwijs en Levenslang Leren.

UNESCO was een belangrijke pleitbezorger van deze visie, met de nadruk op toegang tot onderwijs voor iedereen, ongeacht leeftijd, sociale klasse of achtergrond.

  • Neoliberale verschuiving: Levenslang Leren in functie van de arbeidsmarkt

Vanaf de jaren 80 en 90 verschoof de betekenis van LLL geleidelijk naar een meer economisch georiënteerde benadering. Onder invloed van neoliberale ideeën werd onderwijs steeds meer gezien als een investering in menselijk kapitaal. Leren moest bijdragen aan de economische groei, de kenniseconomie, en ‘employability’. De focus verschoof naar de ontwikkeling van vaardigheden (cf. skills-agenda’s!) en competenties die direct inzetbaar zijn op de arbeidsmarkt.

De OESO speelde een belangrijke rol in de ontwikkeling van dit marktgerichte denken.

Een uiting van dit instrumentalistische discours is te zien in de manier waarop er gemeten wordt (of zelfs al in het feit dat LLL gemeten wordt). Zo wordt de Enquête naar de Arbeidskrachten (EAK) uitsluitend afgenomen bij personen tot 65 jaar, oftewel tot aan de pensioengerechtigde leeftijd. Op basis van deze enquête klinkt de conclusie dat er in Vlaanderen te weinig een leercultuur heerst (Hoge Raad voor Werkgelegenheid 2023: 73).

  • Transformatief paradigma: Levenslang Leren voor duurzame transformatie

De meest recente benadering slaat een brug tussen de twee eerder genoemde stromingen en is de meest holistische: LLL staat niet langer uitsluitend in dienst van economische doelen en meetbare resultaten, maar ook van duurzame maatschappelijke verandering.

In dit kader wordt vaak een verband gelegd met de Sustainable Development Goals (SDG's), en in het bijzonder met SDG 4: ‘Verzeker gelijke toegang tot kwaliteitsvol onderwijs en bevorder levenslang leren voor iedereen’.

Ook in het Vlaamse beleid zien we tekenen van deze recente verschuiving. Denk bijvoorbeeld aan de recente ESF-oproep van Departement WSE rond leerecosystemen, waarbinnen leren als een levensbreed proces wordt beschouwd en niet meer strikt wordt verbonden met formeel onderwijs.

'In leerecosystemen ziet men een hefboom door jong én oud levensechte contexten te bieden binnen welke zij al doende hun talenten kunnen ontdekken en ontwikkelen. Van hieruit worden ze op weg gezet om een persoonlijk leerpad vorm te geven dat verschillende contexten om te leren combineert voor hun persoonlijke ontwikkeling, voor een betere aansluiting op de arbeidsmarkt én om impact te hebben in de samenleving.'

PUC – KU Leuven Continue & maatschappelijk engagement

PUC - KU Leuven  Continue plaatst zich expliciet binnen dit transformatieve paradigma. In ons opleidingsaanbod streven we naar een balans tussen de economische, persoonlijke en maatschappelijke dimensie van Levenslang Leren. Om te beginnen blijkt dit expliciet uit (het vervolg van) onze missie:

“Onze taak? Jou als objectieve partner inspireren via interactieve leervormen die aanzetten tot dialoog en kritische reflectie. Jou in beweging brengen en connecteren met anderen. Zodat jij klaar bent om de bakens te verzetten, zowel in je persoonlijke leven, als in je werkveld én bij uitbreiding in de maatschappij.”

Wij richten ons dus niet louter op het opleiden van 'productieve' werknemers die technologisch up-to-date zijn, noch streven we naar een epistemisch ideaal van 'kennis omwille van kennis'. Ons doel is om, vanuit een sterke verbinding met de realiteit en praktijk, kritische wereldburgers (verder) te vormen, waarbij we deze burgers niet beperken tot de beroepsbevolking tussen de 25 en 65 jaar.

Deze visie op Levenslang Leren zien we ook gereflecteerd in onze baseline: “Kijk verder, stel scherper.”

Ons (levens)brede opleidingsaanbod

Laten we eens kijken hoe dit transformatieve paradigma zich in ons opleidingsaanbod weerspiegelt.

Uiteraard bestaat een groot deel van dat aanbod uit professioneel relevante opleidingen, die gericht zijn op loopbaanontwikkeling, en daarbij zowel verbredend als verdiepend kunnen zijn, afhankelijk van de individuele opleidingsbehoeften.

  • Gecertificeerde opleidingen

Een belangrijk deel van dat aanbod zijn de postgraduaten, intensieve jaaropleidingen die leiden tot een certificaat van KU Leuven en een belangrijke stap in iemands carrière kunnen betekenen.

Zo bieden de postgraduaten Vastgoedkunde en Smart Logistics een state-of-the art interdisciplinair overzicht aan professionals werkzaam binnen respectievelijk de sectoren vastgoed en logistiek. Het postgraduaat Artificial Intelligence in Business and Industry, gericht op ingenieurs en professionals met een sterke wiskundige achtergrond, speelt dan weer in op de groeiende behoefte aan AI-profielen in een snel veranderende arbeidsmarkt…

Ook kortere gecertificeerde programma’s, zoals Organisatiedesign als sleutel voor duurzame groei en het Sustainability Leadership Programme, vallen binnen deze categorie en spelen in op de vraag naar duurzame transformatie in het bedrijfsleven.

Daarnaast bieden wij ook opleidingen aan die erkend zijn door de beroeps- of sectorfederatie. Dit geldt vooral binnen het domein Geneeskunde, waar onze jaarlijkse studieavond Radioprotectie een vaste waarde is en honderden medische professionals bereikt, met erkenning van het RIZIV. In het domein Recht bieden we de Themis-cyclus (dit jaar met een focus op strafrecht) en de opleiding Successieplanning (familiaal vermogensrecht).

  • Kortere opleidingen

Niet alle professionele programma’s leiden tot een formeel creditbewijs. Binnen het domein Wetenschap & Technologie kunnen we bijvoorbeeld denken aan de reeks Cybersecurity Excellence, de opleiding Battery Systems, en de Summer School Embedded AI. In het domein Economie omvat dit onder andere de opleiding Voorraadoptimalisatie, alsook ‘Personeel & Organisatie’-programma’s zoals Kennismanagement en het opleidingstraject rond ziekteverzuim en re-integratie. Daarnaast vallen er binnen deze categorie ook opleidingen die gericht zijn op professionele vaardigheden, zoals Technical Writing en Presenteer met Impact, beide binnen het domein Taal.

Ons aanbod omvat ook opleidingen die meer gericht zijn op persoonlijke ontwikkeling en gevolgd worden vanuit een persoonlijke interesse. In tegenstelling tot vele professioneel relevante opleidingen worden deze opleidingen doorgaans ingepland buiten de 9-tot-5-werktijden. Een voorbeeld daarvan zijn de Lessen XXIste eeuw.

Deze opleidingen zijn bovendien niet alleen gericht op verbreding, maar kunnen zeker ook verdiepend van aard zijn. Zo is er binnen het domein Cultuur de Art View-lessenreeks, die zich richt op hedendaagse kunst, en binnen Wetenschap & Technologie de tweejaarlijkse astronomiecursus, waarin de wetten van de fysica worden (her)onderwezen.

Een uitdagende keuze

PUC – KU Leuven Continue positioneert zich bewust binnen het transformatieve paradigma van LLL: we ontwikkelen en organiseren een gevarieerd opleidingsaanbod dat zich niet enkel richt op de arbeidsmarkt (economische dimensie van LLL), maar ook op persoonlijke ontwikkeling (individuele dimensie) en op actieve deelname aan de maatschappij (sociale dimensie).

Kortom, als onderwijsontwikkelaars bij PUC – KU Leuven Continue willen we duurzame opleidingen ontwikkelen die niet enkel voldoen aan de vacatures van vandaag, maar ook de maatschappelijke uitdagingen in de toekomst.

Ook voor onze organisatie brengt deze visie echter specifieke uitdagingen met zich mee, met name voor ons businessmodel. We hanteren een gedifferentieerde prijsstructuur: persoonsvormende opleidingen zijn voordeliger, vanuit de assumptie dat werkgevers vaak (deels) bijdragen aan de kosten van professionele opleidingen. Focussen op uitsluitend professionele opleidingen conform het neoliberale paradigma, zoals veel andere spelers op de concurrerende LLL-markt doen, zou ons dus aanzienlijke economische voordelen kunnen opleveren. Niettemin kiezen wij ervoor om een solidariteitsprincipe toe te passen doorheen ons aanbod, om in lijn te zijn met ons transformatieve ideaal.

- Jorie Soltic, programmacoördinator bij PUC - KU Leuven Continue

 

Referenties

  • Elfert, M., & Rubenson, K. (2022). Lifelong learning: Researching a contested concept in the 21st century. In K. Evans, J. Markowitsch, W. O. Lee, & M. Zukas (Eds.), 3rd International Handbook on Lifelong Learning. Dordrecht: Springer.
  • Mikelatou, A. & Arvanitis, E. (2018). Social inclusion and active citizenship under the prism of neoliberalism: A critical analysis of the European Union’s discourse of lifelong learning, Educational Philosophy and Theory, 50:5, 499-509
  • Hoge Raad voor de Werkgelegenheid (2023), Stand van zaken op de arbeidsmarkt in België en in de gewesten, https://werk.belgie.be/nl/nieuws/verslag-hoge-raad-voor-de-werkgelegenheid-stand-van-zaken-op-de-arbeidsmarkt-belgie-en-de-0